सडक दुर्घटना न्यूनीकरणका लागि संयुक्त राष्ट्र संघको विश्वव्यापी प्रयास, सन् २०३० सम्म मृत्युदर आधा घटाउने लक्ष्य

०५ फागुन, काठमाडौं । संयुक्त राष्ट्रसंघको सडक सुरक्षाका लागि दोस्रो दशकको कार्य योजना (२०२१-२०३०) को मध्य बिन्दु नजिकिँदै गर्दा सन् २०३० सम्ममा सडक दुर्घटनामा हुने मृत्युदर र गम्भीर चोटलाई आधा घटाउने लक्ष्यप्राप्तिका लागि विश्वव्यापी प्रयास तीव्र बनेको छ। यो लक्ष्य संयुक्त राष्ट्रसंघको दिगो विकास लक्ष्य (SDG 3.6) मा समावेश छ, जसले सडक दुर्घटनालाई कम गर्न विश्वव्यापी प्रतिबद्धता झल्काउँछ। प्रत्येक वर्ष सडक दुर्घटनामा करिब १२ लाख मानिसको ज्यान जान्छ, जसमा दैनिक ३३०० व्यक्तिको मृत्यु हुन्छ। बालबालिका र युवाहरु बढी प्रभावित हुने समूहमा पर्छन्।

सडक दुर्घटनाबाट हुने मृत्युदरलाई एक दशकमा आधा घटाउने लक्ष्य अत्यन्तै महत्त्वाकांक्षी छ। तर प्रत्येक सडक दुर्घटना एउटा त्रासदी भएकाले हामी सबैले यो लक्ष्य पूरा गर्न सक्दो प्रयास गर्नुपर्छ।

सडक सुरक्षाका लागि पहिलो दशक (२०११-२०२०) मा पनि यही लक्ष्य राखिएको थियो। केही देशहरूमा महत्त्वपूर्ण प्रगति भए पनि लक्ष्य हासिल गर्न सकिएन। तैपनि, सो समयमा सिकाइएका पाठले दोस्रो दशकको लागि मजबुत आधार तयार गरिदिएको छ।

दोस्रो दशकको सुरुवातदेखि नै तथ्याङ्क, अनुसन्धान र प्रभावकारी अभ्यासका आधारमा नयाँ रणनीतिहरू अपनाइएको छ। इन्टेलिजेन्ट स्पिड असिस्टेन्स जस्ता प्रविधि र सडक सुरक्षाका लागि बढ्दो लगानीले सकारात्मक संकेत देखाएको छ। तर प्रगतिमा असमानता र सुस्तता देखिएको छ।

आगामी फेब्रुअरी १८-२०, २०२५ मा मोरक्कोको माराकेशमा हुने चौथो विश्व मन्त्रीस्तरीय सडक सुरक्षा सम्मेलन यस सन्दर्भमा अत्यन्तै महत्त्वपूर्ण छ। “Commit to Life” नारासहित हुने सम्मेलनमा यातायात मन्त्री, नीति निर्माताहरू, नागरिक समाज र उद्योग क्षेत्रका अग्रजहरूको सहभागिता रहनेछ। अफ्रिकी भूभागमा पहिलो पटक आयोजना गरिने यो सम्मेलनले सडक सुरक्षामा अफ्रिकी क्षेत्रको बढ्दो भूमिकालाई उजागर गर्नेछ।

विश्व बैंकको हालका उपलब्धि र पहलहरू

विश्व बैंकले सडक सुरक्षामा विशेष प्रगति गर्दै विकासशील देशहरूमा ठूला लगानी गरेको छ। सन् २०१३ देखि २०२३ सम्ममा ३.३४ अर्ब अमेरिकी डलरको लगानी गरी करोडौँ मानिसलाई सुरक्षित सडकको पहुँचमा ल्याएको छ। २०१८ देखि २०२३ सम्ममा मात्रै ६ करोड ५० लाख मानिसले सुरक्षित सडक प्रयोग गर्न पाएका छन्।

हालैका वर्षमा भएका प्रमुख पहलहरू यस्ता छन्:

१. सडक सुरक्षा इकाईको स्थापना

सन् २०२४ को जुलाईमा विश्व बैंकले सडक सुरक्षाका लागि छुट्टै इकाई स्थापना गरेको छ। बहुपक्षीय विकास बैंकहरूमा यो पहिलो इकाई हो। साथै, ग्लोबल रोड सेफ्टी फेसिलिटी (GRSF) लाई पुनःसंरचना गरी २०२४-२०२७ का लागि नयाँ व्यवसाय योजना अघि सारिएको छ।

२. हार्ट शेफर सडक सुरक्षा पुरस्कार

स्वर्गीय हार्टविग “हार्ट” शेफरको स्मृतिमा यो पुरस्कार स्थापना गरिएको हो। उनी विश्व बैंकका पूर्व अधिकारी र सडक सुरक्षाका प्रखर पक्षपाती थिए। सन् २०२४ को पहिलो पुरस्कार बंगलादेश रोड सेफ्टी प्रोजेक्टलाई प्रदान गरियो, जसले ३५८ मिलियन डलरको बहुक्षेत्रीय प्रयासमार्फत दुर्घटनामा मृत्युदर घटाउने लक्ष्य लिएको छ।

३. सडक सुरक्षा क्याल्कुलेटरको सुरुवात

GRSF ले नीतिनिर्माताहरूलाई प्रभावकारी रणनीति पहिचान गर्न सहयोग गर्ने नयाँ ‘रोड सेफ्टी क्याल्कुलेटर’ सार्वजनिक गरेको छ। हेल्मेट प्रयोग दर १०% ले बढाउँदा वा उच्च गतिको सडकमा अवरोधक जडान गर्दा कति दुर्घटना कम हुन्छ भन्ने अनुमान यो उपकरणले दिन्छ।

४. सडक सुरक्षा क्षमता अभिवृद्धि कार्यक्रम

सडक सुरक्षा व्यवस्थापनमा नेतृत्व विकास गर्न विश्व बैंकको यातायात विभागले नयाँ प्रशिक्षण कार्यक्रम सुरु गर्न लागेको छ। यो कार्यक्रम अन्तर्गत अन्तरक्रियात्मक कार्यशाला, केस स्टडी र स्थलगत अवलोकनका अवसर प्रदान गरिनेछ।

आगामी पाँच वर्षका लागि आशा र चुनौती

माराकेश सम्मेलनले विश्वव्यापी रूपमा सुरक्षित सडक निर्माणका लागि प्रतिबद्धता जनाउने महत्त्वपूर्ण मञ्च प्रदान गर्नेछ। विश्व बैंकले सम्मेलनमा दुई नयाँ प्रतिवेदन सार्वजनिक गर्नेछ। पहिलो प्रतिवेदन “Financing Road Safety” ले निजी क्षेत्रको लगानी बढाउने रणनीति प्रस्तुत गर्नेछ भने दोस्रो प्रतिवेदन “Strengthening Road Safety Management (3rd edition)” ले व्यवस्थापनका लागि आवश्यक विधि र उपकरणबारे जानकारी दिनेछ।

दिगो विकास र सुरक्षित यात्रा सुनिश्चित गर्न नीति, प्रविधि र नेतृत्वलाई प्रभावकारी रूपमा एकीकृत गर्नुपर्ने आवश्यकता छ। दोस्रो दशकको मध्यसम्म आइपुग्दा आगामी पाँच वर्षमा उल्लेख्य प्रगति हासिल गर्न सबै पक्षको साझा प्रयास अपरिहार्य देखिन्छ।

अब समय आएको छ, साझेदारी सुदृढ गर्ने, नीतिलाई तथ्याङ्कमा आधारित बनाउने र मानव जीवनको सुरक्षालाई सर्वोपरि प्राथमिकता दिने। सडक सुरक्षित राखौं, जीवन बचाऔं।